• علم اطلاعات و دانش‌شناسی
    مدیر گروه
    دکتر عاطفه شریف

آمار و اطلاعات

.:: دکتری ::.

مدیریت اطلاعات و دانش
معرفی

رشته علم اطلاعات و دانش شناسی با سابقه بیش از 4 دهه در دانشگاه های ایران، هم اکنون با بازنگری های انجام شده به دوره بلوغ خود نزدیک شده است.
ریشه‌های عمیق مدیریت اطلاعات و دانش در علم اطلاعات و دانش‌شناسی به گونه‌ای است که بازشناسی این دو از یکدیگر بسیار دشوار می‌نماید. مدیریت اطلاعات و دانش مقوله مهمی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی است که شامل فرآیند مداوم شناخت/کسب ، سازماندهی/ممیزی، اشاعه/توسعه و کاربست/خلق دانش مرتبط با فعالیتهای یک مجموعه با هدف بهره‌برداری در راستای دستیابی به اهداف آن است.


بازیابی اطلاعات و دانش
معرفی

بازیابی اطلاعات و دانش مقوله مهمی در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی است که شامل بازنمودن، ذخیره، سازماندهی، پردازش، بازیابی و دسترسی به اطلاعات و فراهم ساختن زمینه برای شکل گیری دانش است. می توان نمایش روابط ساختار پیکره دانش را با استفاده از رویکردهای یکپارچه و در عین حال مرتبط با داشته های کاربران، بازیابی دانش تلقی نمود.
بازیابی اطلاعات و دانش اکنون یکی از مهمترین موضوع‌ها در قلمرو علم اطلاعات و دانش شناسی است. این موضوع زمینه‌ای میان رشته‌ای دارد زیرا از سایر قلمروهای مرتبط از جمله روان‌شناسی، علوم رایانه، تعامل انسان-رایانه و هستی شناسی، در فرآیند سازماندهی، پردازش و بازیابی استفاده می‌کند.
مهمترین هدف این دوره تربیت دانش آموختگانی است که توانایی پژوهش و آموزش در قلمرو سازماندهی و بازیابی اطلاعات و دانش را در سطح بالا و با رویکرد نظری و کاربردی داشته باشند.


مدیریت دانش

.:: کارشناسی ارشد ::.

مدیریت اطلاعات
معرفی

مدیریت اطلاعات چیست؟
مدیریت اطلاعات (Information management یا IM)، شامل مدیریت و گردآوری اطلاعات از یک یا چند منبع و ارائه آن اطلاعات به مخاطبان است. مدیریت به معنی سازماندهی و کنترل ساختار، ترکیب و پردازش و ارائه اطلاعات است. در طول سال ۱۹۷۰ مدیریت اطلاعات تا حد زیادی محدود به تصویر، تعمیر و نگهداری از فایل‌ها و مدیریت چرخه عمر فایل‌های مبتنی بر کاغذ، رسانه‌ها و سوابق بود. با گسترش فناوری اطلاعات در سال ۱۹۷۰، کار مدیریت اطلاعات افق جدیدی یافت و شروع به فعالیت در زمینه تعمیر و نگهداری داده‌ها نمود. چنانچه ذخیره‌سازی اطلاعات معطوف گشت به وسایل الکترونیکی، مدیریت اطلاعات سخت و سخت‌تر شد. در اواخر سال ۱۹۹۰ زمانی که اطلاعات به‌طور منظم در سراسر شبکه‌های کامپیوتری و همچنین توسط دیگر وسایل الکترونیکی منتشر شد، مدیران شبکه، به یک معنا، مدیران اطلاعات شدند. آن دسته از افراد خود را با وظایف به‌طور فزاینده پیچیده سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مواجه می‌دیدند. با آخرین ابزارهای موجود، مدیریت اطلاعات به یک منبع قدرتمند و پر هزینه برای بسیاری از سازمان‌ها تبدیل شده‌است. مدیریت اطلاعات، به‌عنوان توانایی کل سازمان در مورد ایجاد، حفظ، بازیابی و قابل دسترس ساختن فوری اطلاعات درست، در مکان درست، در سازمان درست، در دست افراد شایسته با کمترین هزینه، در بهترین رسانه‌ها، برای بکارگیری در تصمیم گیری توصیف شده‌است. (بست) درسال ۱۹۸۸، به همان سبک، مدیریت اطلاعات را به‌عنوان هماهنگی اقتصادی، مؤثر و کارای تولید، کنترل، ذخیره‌سازی و بازیابی و انتشار اطلاعات از منابع بیرونی و درونی به منظور توسعه عملکرد سازمانی توصیف می‌کند. این توصیف در دورنما، محدود می‌باشد به‌طوری که آن مواظب مدیریت ویژگی‌های خود اطلاعات (محتوا، مالکیت، عرضه، برابری) نبوده و توجهی به ابراز ذخیره، تجهیزات بررسی کننده آن و سیستم بکارگیرنده آن ندارد.
بنابراین به طورخلاصه مسأله کلیدی درگیر در مدیریت اطلاعات، مدیریت نمودن (اداره نمودن) اطلاعات در یک سازمانی می‌باشد که تکنولوژی اطلاعات مدرن را به کار می‌برد. مفهوم سیستم‌های اطلاعات رشد سریع تکنولوژی کامپیوتر، اشتیاق انسان را برای بدست آوردن کمک کامپیوتر در حل مسائل پیچیده و پیچیده تر، توسعه می‌بخشد. مشکلاتی که صرفاً در قلمرو فعالیت‌های موشکافانه و باطنی انسان مخصوصاً در سازمان‌ها، در چند سال گذشته، درنظر گرفته شد.
سیستم‌های اطلاعات، همیشه بزرگترین سازمان‌های در حال رشد و پویا می‌باشد. نیاز برای بدست آوردن دسترسی مناسب، سریع، اقتصادی (مقرون به صرفه)، تدبیر روش‌هایی جهت ایجاد مدیریت و به‌کارگیری پایگاه‌های اطلاعاتی در سازمان‌ها را ضروری می‌سازد. اطلاعات مدیریت و سیستم‌های اطلاعات، به‌خصوص آن‌هایی که مربوط به فرآیندهای تصمیم‌گیری مؤثر در سازمان می‌باشد یعنی به‌عنوان منابع سازمانی با ارزش در نظر گرفته می‌شود. به زبان ساده بیان کنیم، یک سیستم اطلاعات سیستمی است برای پذیرش داده اطلاعات به عنوان یک ماده خام و از طریق یک یا بیشتر فرایند تبدیل، تولید اطلاعات به عنوان یک محصول می‌باشد وشامل عناصر عملکردی متعاقبی می‌باشد که مربوط به سازمان و محیط‌های آن است:
» دریافت (درک): ورود اولیه اطلاعات، خواه بدست آمده یا تولید شده در یک سازمان.
» ثبت: کسب فیزیکی اطلاعات بررسی
» جریان: انتقال با توجه به نیازهای خاص سازمان.
» انتقال: جریانی که در یک سیستم اطلاعات اتفاق می‌افتد.
» ذخیره: پیش بینی برخی استفاده مورد نظر در آینده.
» بازیابی: جستجوی اطلاعات ثبت شده.
» ارائه: گزارش، ارتباط و ….
به طور خلاصه، مدیریت اطلاعات مستلزم سازماندهی، بازیابی، کسب، تأمین امنیت و حفظ اطلاعات است. مدیریت اطلاعات اشتراک و ارتباط نزدیکی با مدیریت داده‌ها دارد.
تصویب گرایش مدیریت اطلاعات در ایران
گرایش مدیریت اطلاعات توسط کمیته برنامه‌ریزی علم اطلاعات و دانش‌شناسی در وزرات علوم، تحقیقات و فناوری تدوین و درتاریخ 1391/06/19 در هشتصد و چهارمین جلسه شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی به تصویب رسید و به دانشگاه ها ابلاغ شد. بعد از آن تاریخ به جای گرایش اطلاع‌رسانی در گروه‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی گرایش مدیریت اطلاعات جایگزین شد.


مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی
معرفی

در عصری به سر می‌بریم که حجم وسیعی از اطلاعات به واسطه انواع ابزارها و رسانه‌های ارتباطی در حال تولید، دستکاری و تبادل مستمر است. اگر چه در ظاهر، دسترسی به اطلاعات سهولت بیشتری یافته اما دسترسی مطلوب به اطلاعات ارزشمند و معتبر دشوارتر از سابق گشته است. دانشگاه‌ها به منزله نهادی که آموزش و پژوهش را هدف خویش معرفی می‌کنند برای تحقق اهداف آموزشی و پژوهشی نیازمند استفاده بهینه از منابع اطلاعاتی هستند و هیچ دانشگاهی نمی‌تواند بدون وجود کتابخانه‌ای روزآمد و غنی به اهداف آموزشی و پژوهشی خویش دست یابد. کتابخانه دانشگاهی یکی از انواع کتابخانه‌هاست که با توجه به ماهیت و بافت محیطی خود در معرض فناوری‌های نوین است و خدمات متنوع و گسترده‌ای از آن انتظار می‌رود.
از کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی انتظار می‌رود ضمن همگامی با رشد و توسعه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به ارتقاء روش‌های گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات بپردازند و خدمات تخصصی ویژه‌ای را برای کاربران دانشی خویش فراهم آورند. تحقق ایده "کتابخانه، قلب تپنده دانشگاه" زمانی تحقق می‌یابد که همگام با تغییرات روز، فعالیت‌های کتابخانه‌های دانشگاهی ارتقاء یابد و کتابداران آن از بعد مهارتی و دانشی به توسعه مدام خویش مشغول باشند.
بر اساس برنامه درسی مصوب گرایش مدیریت کتابخانه‌های آموزشگاهی در سال 91 پنج عامل اساسی، ضرورت راه‌اندازی این گرایش را روشن می‌سازد:
1. تخصصی شدن علوم، پیدایش حوزه‌های جدید، لزوم شناسایی، و تهیه منابع مورد نیاز آن‌ها
2. رشد و توسعه فزاینده فناوری و ورود آن به عرصه کتابخانه‌های دانشگاهی
3. انتظارات رو به رشد کاربران از کتابخانه‌های دانشگاهی با استفاده از فناوری‌های جاری روز
4. ظهور نیازهای جدید در زمینه سازماندهی منابع کتابخانه‌ای، به ویزه در سازماندهی منابع غیرکتابی و منابع الکترونیکی
5. ورود حجم عظیمی از گزینه‌های تصمیم‌گیری که مدیران متخصص و آگاه را در کتابخانه‌های دانشگاهی طلب می کند.
تمامی موارد ذکر شده و بسیاری از عوامل موجود، بهره‌مندی از کارکنان کتابخانه‌های دانشگاهی را که از توانمندی‌های لازم برای مدیریت و انجام امور تخصصی در کتابخانه‌های دانشگاهی برخوردار باشند، به ضرورتی اجتناب ناپذیر بدل ساخته است.
انتظار می‌رود گرایش مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی افق‌های نوینی را در پیش روی کتابخانه‌های دانشگاهی قرار داده و زمینه‌های توسعه پایدار در کشور را فراهم سازد.
تصویب گرایش مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی در ایران
گرایش مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی توسط کمیته برنامه‌ریزی علم اطلاعات و دانش‌شناسی در وزرات علوم، تحقیقات و فناوری تدوین و درتاریخ 1391/06/19 در هشتصد و چهارمین جلسه شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی به تصویب رسید و به دانشگاه ها ابلاغ شد.


مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال